يكي از معمول‌ترين سوال‌هايي كه مطرح مي‌شود اين است كه چه كسي صفر را كشف كرد؟ البته براي جواب دادن به اين سوال به دنبال اين نيستيم كه بگوييم شخص خاصي صفر را ابداع و ديگران از آن زمان به بعد از آن استفاده مي‌كردند.اولين نكته شايان ذكر در مورد عدد صفر اين است كه اين عدد دو كاربرد دارد كه هر دو بسيار مهم تلقي مي‌شود يكي از كاربردهاي عدد صفر اين است كه به عنوان نشانه‌اي براي جاي خالي در دستگاه اعداد (جدول ارزش مكاني اعداد) بكار مي‌رود.
بنابراين در عددي مانند 2106 عدد صفر استفاده شده تا جايگاه اعداد در جدول مشخص شود كه بطور قطع اين عدد با عدد 216 كاملا متفاوت است.
دومين كاربرد صفر اين است كه خودش به عنوان عدد بكار مي‌رود كه ما به شكل عدد صفر از آن استفاده مي‌كنيم. هيچكدام از اين كاربردها تاريخچه پيدايش واضحي ندارند. در دوره اوليه تاريخ كاربرد اعداد بيشتر بطور واقعي بوده تا عصر حاضر كه اعداد مفهوم انتزاعي دارند. بطور مثال مردم دوران باستان اعداد را براي شمارش تعداد اسب‌ها بكار مي‌بردند و در اينگونه مسائل هيچگاه به مساله‌اي برخورد نمي‌كردند كه جواب آن صفر يا اعداد منفي باشد.
بابلي‌ها تا مدت‌ها در جدول ارزش مكاني هيچ نمادي را براي جاي خالي در جدول بكار نمي‌بردند. مي‌توان گفت از اولين نمادي كه آنها براي نشان دادن جاي خالي استفاده كردن گيومه (") بود. مثلا عدد 6 نمايش‌دهنده 2106 بود. البته بايد در نظر داشت كه از علائم ديگري نيز براي نشان دادن جاي خالي استفاده مي‌شد وليكن هيچگاه اين علائم به عنوان آخرين رقم آورده نمي‌شدند، بلكه هميشه بين دو عدد قرار مي‌گيرند بطور مثال عدد "216 را با اين نحوه علامت‌گذاري نداريم. به اين ترتيب به اين مطلب پي مي‌بريم كه كاربرد اوليه عدد صفر براي نشان دادن جاي خالي اصلاً به عنوان يك عدد نبوده است.
البته يونانيان هم خود را از اولين كساني مي‌دانند كه در جاي خالي، صفر استفاده مي‌كردند اما يونانيان دستگاه اعداد (جدول ارزش مكاني اعداد) مثل بابليان نداشتند. اساسا دستاوردهاي يونانيان در زمينه رياضي بر مبناي هندسه بوده و به عبارت ديگر نيازي نبوده است كه رياضيدانان يوناني از اعداد نام ببرند زير آنها اعداد را بعنوان طول خط مورد استفاده قرار مي‌دادند.
البته بعضي از رياضيدانان يوناني ثبت اطلاعات نجومي را بر عهده داشتند. در اين قسمت به اولين كاربرد علامتي اشاره مي‌كنيم كه امروزه آن را به اين دليل كه ستاره‌شناسان يوناني براي اولين بار علامت صفر را براي آن اتخاذ كردند، عدد صفر مي‌ناميم. تعداد معدودي از ستاره‌شناسان اين علامت را بكار بردند و قبل از اين كه سرانجام عدد صفر جاي خود را بدست آورد، ديگر مورد استفاده قرار نگرفت و سپس در رياضيات هند ظاهر شد.
هنديان كساني بودند كه پيشرفت چشمگيري در اعداد و جدول ارزش مكاني اعداد ايجاد كردند هنديان نيز از صفر براي نشان دادن جاي خالي در جدول استفاده مي‌كردند.
اكنون اولين حضور صفر را به عنوان يك عدد مورد بررسي قرار مي‌دهيم اولين نكته‌اي كه مي‌توان به آن اشاره كرد اين است كه صفر به‌هيچ‌وجه نشان‌دهنده يك عدد بطور معمول نمي‌باشد. از زمان‌هاي پيش اعداد به مجموعه‌اي از اشياء نسبت داده مي‌شدند و در حقيقت با گذشت زمان مفهوم صفر و اعداد منفي كه از ويژگي‌هاي مجموعه اشياء نتيجه نمي‌شدند، ممكن شد.
هنگامي‌كه فردي تلاش مي‌كند تا صفر و اعداد منفي را بعنوان عدد در نظر بگيريد با اين مشكل مواجه مي‌شود كه اين عدد چگونه در عمليات محاسباتي جمع، تفريق، ضرب و تقسيم عمل مي‌كند. رياضيدانان هندي سعي بر آن داشتند تا به اين سوال‌ها پاسخ دهند و در اين زمينه نيز تا حدودي موفق بوده‌اند.
اين نكته نيز قابل ذكر است كه تمدن ماياها كه در امريكاي مركزي زندگي مي‌كردند نيز از دستگاه اعداد استفاده مي‌كردند و براي نشان دادن جاي خالي صفر را بكار مي‌برند. بعدها نظريات رياضيدانان هندي علاوه بر غرب، به رياضيدانان اسلامي و عربي نيز انتقال يافت. فيبوناچي، مهمترين رابط بين دستگاه اعداد هندي و عربي و رياضيات اروپا مي‌باشد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر